Avrupa Birliği’nin anahtarı: Çifte vatandaşlık

İrem Cansu Pekin

Avrupa Birliği her ne kadar ekonomik bir oluşum olarak gözükse de aslında ekonomik, sosyal ve politik gibi birçok alanda hem üye devletlere hem iş ortağı devletlere hem de başta üye ülke vatandaşları olmak üzere Avrupa Birliği ile ilişkili ülkelerin vatandaşlarına pek çok alanda ayrıcalıklar sunuyor. Örnek vermek gerekirse Avrupa Birliği vatandaşı olan bir kimse üye ülkeler arasında serbest çalışma hakkı, diğer üye devletlerin üniversitelerinde eğitim görme ve serbest dolaşım gibi haklara sahip oluyor. Dünyada refah seviyesi en yüksek olan devletlerin büyük çoğunluğunun Avrupa Birliği içerisinde bulunması ise diğer ülkelerin vatandaşları için, Avrupa Birliği vatandaşlığı her zaman cazip bir hal almıştır. Avrupa Birliği vatandaşı olmak için birçok farklı yol bulunuyor fakat asıl mesele Avrupa Birliğine üye devletlerden birinin vatandaşı olmak olduğu için AB vatandaşlığı yolunda farklı seçenekler ortaya çıkıyor. Bunlardan biri de AB vatandaşı olmak isteyen birinin atalarının, AB üye ülkesinde geçmiş vakitte bulunması. Türkiye, Osmanlı devletinin varisi konumunda olduğu için Türkiye’de yaşayan ve geçmiş yıllarda nüfus mübadelesi ile Anadolu topraklarına göç eden Türkler, günümüzde atalarının göçmüş oldukları Balkan devletlerinin vatandaşlık haklarını geri kazanmak için başvuruda bulunuyorlar. Bu başvuruların en büyük nedenleri ise bazı balkan devletlerinin Avrupa Birliği üyesi olması. Biz de bu konuyu Türkçe-Romence yeminli tercümanlığı yapan ve aynı zamanda Türk ve Romanya vatandaşı olan Belgin Pekin’e ve Romanya’da tıp doktoru olan Tarık Pekin’e sorduk.

Romanya Vatandaşlığı sürecinin hukuki ve bürokratik aşamaları nasıl ilerliyor?

Belgin Pekin ilk olarak Romanya devletindeki bürokratik süreçlerden bahsetti; ‘’Romanya, vatandaş olmak isteyen kişiler için yılın her dönemi başvuru hakkı tanımaktadır. Romanya vatandaşlığı yalnızca Romanya hükümeti tarafından değerlendirilmektedir. Bu yüzden müracaatlar yalnızca Romanya hükümetine ya da yetkilendirilmiş resmi kurumlarına yapılmalıdır. Ülkenin vatandaşlık politikası 6 Mart ve 21 Kasım 1991 tarihlerinde kabul edilen yasalarla belirlenmiştir. Romanya vatandaşlığı bu kanun esaslarına göre mümkündür. Kabul edilen yasalara göre Romanya vatandaşı olabilmek için iki yol bulunmaktadır. Vatandaş olabilmek için ilk seçenek doğum yoludur. Bu seçeneğe göre Romanya vatandaşı olabilmek doğuştan kazanılan bir haktır. İkinci yöntem ise yabancıların Romanya vatandaşı olabilmesini sağlamaktadır. Bu yönteme göre Romanya vatandaşlığı; Genel başvuru, istisnai başvuru, yeniden başvuru, evlat edinilme ve evlenme yoluyla başvuru gibi yollarla mümkündür.’’

Belgin Pekin, Romanya kanunlarında vatandaşlık alabilmek için gereken şartları da açıkladı;

• Kişilere soy bağı ile Romanya vatandaşlığı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak verilebilir
• Ebeveynlerden biri veya ikisi Romanya vatandaşıysa,
• Büyük anne-babalardan en az birisi vatandaşlığını kaybetmiş eski Romanya vatandaşıysa,
• Ebeveynlerden, büyük anne-babalardan veya büyük büyük anne-babalardan en az biri vatandaşlığını istemeden kaybetmiş eski Romanya vatandaşıysa,
• 18 yaşın altındaki çocuklar bir veya iki ebeveynleriyle birlikte Romanya vatandaşlığı edilebilirler; fakat 18 yaşından büyük çocuklar vatandaşlıkları için ayrıca başvurmak durumundadır.
• Vatandașlık başvurularını ve ekindeki evrakları Adalet Bakanlığı’na bağlı olan ANC’ye (Ulusal Vatandaşlık Bürosu) iletmek üzere alabilir. Başvuruların işleme konulup değerlendirilmesi Romen makamlarının özel yetkisindedir.
• Uzun dönem oturum izni ve aile birleşimi gibi yöntemler de bazı avantajlar sunmaktadır. Bu nedenle Romanya’da ikamet ederek vatandaşlık kazanmak çok zorlayıcı değildir. Avrupa Birliği ve Romanya vatandaşı olma yolunda doğru adımları atmak ve sürecin hızlandırılması çok önemlidir. Sürecin hızlandırılması hükümet ile koordineli çalışan, tecrübeli ve ilgili kurumlar ile mümkündür.

Göçmen Türkler neden gelmiş oldukları Balkan devletlerinin vatandaşı olmak istiyorlar? Bu konuda Avrupa Birliği faktörü ne kadar etkili?

Haberin başında bahsettiğimiz, AB’nin ülkeler ve insanlar için ilgi çekici ve avantajlı olduğu gerçeği, Belgin Pekin tarafından da vurgulanarak konuya daha detaylı açıklık getirdi. Yeminli Tercüman şu açıklamalarda bulundu; ‘’Avrupa Birliği kurulduğundan beri başka ülkelerin vatandaşları için cazibe merkezi olmuştur. Avrupa Birliği’nin geçirmiş olduğu aşamalar neticesinde, sadece ekonomik, sosyal ve siyasi olarak değil demokratik olarak da rol model olabilecek seviyeye ulaşmıştır. Gelinen gelişmişlik seviyesi sayesinde, Avrupa Birliği gerek çekici gerekse itici sebeplerden dolayı başka ülkelerden sürekli olarak göçlere maruz kalmıştır. 1960’lar sonrasında ekonomik nedenlerle Avrupa Birliği ülkelerine göç edenlerin büyük bir kısmı, o ülkelerin vatandaşlığına geçmişlerdir. Bununla birlikte, Birlik ülkelerine ekonomik ve siyasi nedenlerden dolayı yeni göçler olmaktadır. Göçle ve göçmenlerin ekonomik ve sosyal olarak içerilmeleri (entegrasyonları) ile ilgili Avrupa Birliği ülkelerinin her birinin kendi mevzuat ve uygulamaları olmasının yanında, Birlik çapında da ortak düzenlemeler ve uygulamalar zaman içerisinde ortaya çıkmaktadır.’’

Avrupa Birliği’nin (AB) ekonomik ve sosyal olarak cazip bir bölge olması nedeniyle, gelişmekte ve az gelişmiş olan ülkelerden gelen göçmenler için sürekli bir ümit kapısı olmuştur. Önceleri işgücü ihtiyacını karşılamak amacıyla kontrollü kabul edilen göçmenler, sonraları kontrol dışına çıkarak her AB ülkesi için sıkıntılı olmaya başlamıştır. Böylece her üye ülke kendi düzenlemelerini yapmaya gayret ederken, AB çapında da ortak politikaların yapılması yönünde çabalar olmuştur.

AB Türkler için neden bu kadar önemli hale geldi?

AB üyesi olan Balkan devletlerine olan vatandaşlık taleplerinin büyük çoğunluğunun arkasında AB vatandaşı olmak isteği dururken Belgin Pekin bunun sebeplerini şöyle anlattı; ‘’Romanya bir Avrupa Birliği ülkesidir. Bu nedenle her Romanya vatandaşı aynı zamanda Avrupa Birliği vatandaşıdır. Vatandaşlık hakkı kazanan kişiler Avrupa’da serbest dolaşım hakkını da kazanmaktadır. Romanya vatandaşı olan kişiler Avrupa Birliği üniversitelerinde eğitim hakkına da sahiptir. Vatandaş olan kişiler Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanan vergi muafiyetlerinden ve indirimlerinden faydalanabilmektedir. Romanya vatandaşı olanlar çalışma izni olmadan Avrupa Birliği ülkelerinde çalışabilmektedir. Romanya vatandaşı olan kişilerin eş ve çocukları da Romanya vatandaşı olma fırsatı kazanmaktadır. Avrupa Birliği ülkeleri arasında en ucuz vatandaşlık Romanya tarafından verilmektedir. Romanya vatandaşlarının satın aldığı Romanya plakalı araçlar Avrupa Birliği içerisinde de kullanılabilmektedir. Avrupa standartlarına göre Romanya’da yaşam şartları ucuzdur.’’

AB ülkelerinin vatandaşlık verme oranları  

Sadece Romanya değil diğer Avrupa Birliği üye devletlerinin de vatandaşlık verme oranlarına değinen Pekin her AB üye ülkelerinin kolaylıkla vatandaşlık vermediğini, hatta bazılarının çok zor olduğunu belirtirken Romanya’nın ise en çok vatandaşlık veren üçüncü ülke olduğunu anlattı; ‘’2021 yılında İsveç, her 100 yerleşik yabancıya 10 vatandaşlık vererek AB bloğundaki en yüksek vatandaşlığa kabul oranını yakaladı. İsveç’i Hollanda (100 yerleşik yabancı başına 5,4 vatandaşlık), Romanya (4,6), Portekiz (3,7) ve Belçika ve İspanya (her ikisi de 2,7) izledi. Avrupa’nın bazı bölgelerinde ise, yıllardır orada yaşayan insanlar için bile vatandaşlık almak nadir bir uygulama. Litvanya her 100 yerleşik yabancıya sadece 0,2 vatandaşlık verirken, bu ülkeyi Letonya (0,3), Estonya (0,5) ve Çekya, Hırvatistan ve Slovakya (hepsi 0,7) takip etti. Göçmenlik kuralları ülkeden ülkeye önemli farklılıklar gösteriyor. Örneğin Avusturya’da vatandaşlığa hak kazanmadan önce en az on yıl ikamet etmeniz ve lise seviyesinde Almanca konuşmayı öğrenmeniz gerekiyor. Vatandaş olmak genellikle uzun ve meşakkatli bir süreç olsa da, başvuru ve kabul sürecinin zorlukları bütün üye ülkelerde aynı derecede değil.’’